Εξερευνώντας τα τοπία και τα μνημεία μιας μικρής ορεινής χώρας στην Κεντρική Ασία.
Το ταξίδι μας ξεκινάει από το αεροδρόμιο της Τασκένδης με 4WD, στο οποίο μας περιμένει ο οδηγός για να μας μεταφέρει στα σύνορα Ουζμπεκιστάν – Τατζικιστάν και συγκεκριμένα στο Oybek. Σε μια ώρα φτάνουμε. Εκεί, αρχίζει ο Γολγοθάς. Θα πρέπει να περπατήσουμε μια μεγάλη απόσταση με τις αποσκευές στα χέρια, στην ουδέτερη ζώνη των συνόρων, περνώντας για έλεγχο διαβατηρίων από τρία φυλάκια σε διαφορετικές αποστάσεις μεταξύ τους.
Μετά από αρκετή ώρα, επιτέλους, περνάμε τα σύνορα. Βρισκόμαστε πλέον στο Τατζικιστάν, μια χώρα που το 93% καλύπτεται από βουνά και οι κορυφές της είναι από τις ψηλότερες της περιοχής, όπως η κορυφή Ισμοΐλ Σομόνι (7.495 μέτρα). Το ταξίδι στο Τατζικιστάν είναι στην ουσία ανάβαση στη στέγη του κόσμου, στο Παμίρ που συγκαταλέγεται στις ψηλότερες οροσειρές του κόσμου.
Εκεί συναντάμε το νέο μας οδηγό, τον Dave, που θα είναι μαζί μας τις επόμενες μέρες και συνεχίζουμε για Khujand. Σε λίγη ώρα μπαίνουμε στην κοιλάδα Fergana, στην οποία η πόλη Khujand είναι τμήμα της. Η κοιλάδα Fergana είναι μια μεγάλη τριγωνική κοιλάδα που μοιράζεται μεταξύ Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Κιργιστάν. Θεωρείται από τις πιο εύφορες κοιλάδες, καθώς ποτίζεται από τον ποταμό Syr Darya, που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Ιαξάρτης και τους πολυάριθμους παραποτάμους που κατεβαίνουν από τα γύρω βουνά. Τα προϊόντα που παράγονται είναι βαμβάκι, δημητριακά, φρούτα και λαχανικά, τα οποία θεωρούνται εξαιρετικής ποιότητας.
Όταν φτάσαμε στο Khujand είχε ήδη βραδιάσει. Την επόμενη μέρα το πρωί αρχίζει η περιήγησή μας στα αξιοθέατα της πόλης. Το Khujand (πρώην Λενιναμπάντ) είναι μια από τις παλαιότερες και πιο σημαντικές πόλεις της Κεντρικής Ασίας. Κατακτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο το 329 π.Χ., ο οποίος την ανοικοδόμησε, την οχύρωσε και την μετονόμασε σε «Αλεξάνδρεια την Εσχάτη».
Ξεκινάμε λοιπόν από το ιστορικό μουσείο του Sughd, το οποίο στεγάζεται δίπλα στα ερείπια των αρχαίων οχυρώσεων, στη νοτιοανατολική γωνία του παλιού τείχους της πόλης, ενώ στη βόρεια πλευρά της παλιάς πόλης ρέει ο ποταμός Syr Darya (Ιαξάρτης). Το μουσείο διαθέτει ένα ευρύ φάσμα αντικειμένων που σχετίζονται με την ιστορία της περιοχής Sughd. Αυτό όμως που πραγματικά μας εντυπωσιάζει στο μουσείο είναι τα μαρμάρινα ψηφιδωτά του 16ου αιώνα μ.Χ. που απεικονίζουν τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και καλύπτουν έναν ολόκληρο όροφο. Οι πολλαπλές σκηνές με τα άλογα είναι ιδιαίτερα φιλοτεχνημένες.
Φεύγουμε από το μουσείο και πάμε στην σκεπαστή αγορά Panjshanbe. Το κύριο χαρακτηριστικό της αγοράς Panjshanbe είναι η μοναδική αρχιτεκτονική και ο σχεδιασμός της. Το κτίριο άρχισε να κατασκευάζεται στα μέσα του 20ου αιώνα και ολοκληρώθηκε το 1964. Συνδυάζει στοιχεία του κλασικισμού και της αυτοκρατορίας του Στάλιν. Το δε εσωτερικό της αγοράς συνδυάζει ανατολικό και σοβιετικό στυλ. Καθόμαστε για φαγητό έξω από την αγορά, σ’ ένα εστιατόριο που εκείνη την ώρα ετοίμαζαν Plov. Μετά το φαγητό φεύγουμε για Penjikent που βρίσκεται 260 χλμ. από το Khujand, με ενδιάμεσο σταθμό το Istaravshan, την αρχαία Κυρούπολη. Το Istaravshan βρίσκεται 78 χλμ. από το Khujand, στα νοτιοδυτικά της κοιλάδας Ferghana και υπήρξε σταθμός του Δρόμου του Μεταξιού. Ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. από τον Κύρο, βασιλιά των Αχαιμενιδών.
Βγαίνοντας από την πόλη περνάμε από την αρχαία Ακρόπολη Mug Teppe, που το 329 π.Χ. κατακτήθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο και το 772 μ.Χ. από τους Άραβες. Συνεχίζουμε για Penjikent. Σε λίγη ώρα μπαίνουμε στην κοιλάδα Zarafshan, στην οποία βρίσκεται το Penjikent. Το κύριο αξιοθέατο της κοιλάδας είναι το μαγευτικό της τοπίο με τα βαθιά φαράγγια και γκρεμούς. Φτάνουμε στην πόλη αργά το απόγευμα.
Το μεσημέρι της επόμενης μέρας φεύγουμε για τη λίμνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Iskanderkul), η οποία βρίσκεται 270 χλμ. από το Penjikent. Μέχρι τότε όμως έχουμε ξενάγηση στην πόλη. Ξεκινάμε με πρώτη επίσκεψη τον αρχαίο οικισμό Penjikent που βρίσκεται στα προάστια της σύγχρονης πόλης, μια τυπική σοβιετική πόλη με φαρδείς δρόμους και με μερικά ωραία αστικά κτίρια. Περνάμε από το μαυσωλείο του παγκόσμιου φήμης Πέρση ποιητή Rudaki, ο οποίος έζησε τον 10ο αιώνα μ.Χ. και πέθανε εδώ στο Penjikent. Σε λίγη ώρα φτάνουμε στο αρχαίο Penjikent που βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου, πάνω από το ποτάμι Arafshan. Η αρχαία αυτή πόλη ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. ως μέρος του πολιτισμού της Σογδιανής. Μετά από ένα μικρό διάλειμμα για τσάι, συνεχίζουμε για τη λίμνη Iskanderkul που βρίσκεται στην οροσειρά Fann.
Καθ’ οδόν σταματάμε για να δοκιμάσουμε φρούτα και ξηρούς καρπούς του Τατζικιστάν από πλανόδιους πωλητές, κάτι που με γοητεύει σ’ αυτές τις ορεινές διαδρομές. Πριν φτάσουμε στη λίμνη, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 2.195 μ., σταματάμε σ’ ένα χωριό, στο Ayni που βρίσκεται χαμηλά, μέσα σε μια χαράδρα, για να ξεδιψάσουμε. Εκεί λοιπόν ακόμα κι αν δεν διψάς είναι αδύνατον ν’ αντισταθείς να πιεις ένα αναψυκτικό παγωμένο από τα νερά που κυλάνε στην πλαγιά του βουνού, στην οποία βρίσκονται πέτρινα ράφια γεμάτα με αναψυκτικά.
Το ταξίδι μπορεί να είναι κουραστικό και η πρόσβαση στη λίμνη Iskanderkul να παίρνει αρκετό χρόνο, αλλά αξίζει τον κόπο, γιατί όλη η διαδρομή είναι εξαιρετικά γραφική, με τα άγονα βουνά να γίνονται πιο εντυπωσιακά όσο πλησιάζουμε στη λίμνη. Υπάρχουν δύο θεωρίες για το όνομα της λίμνης. Η μια θεωρία λέει ότι εδώ, σ’ αυτήν τη λίμνη έπεσε και πνίγηκε το αγαπημένο άλογο του Μ. Αλεξάνδρου, Βουκεφάλας. Η άλλη θεωρία λέει ότι όταν έφτασε εδώ ο Μ. Αλέξανδρος με τον στρατό του, βρήκε αντίσταση από τους κατοίκους της περιοχής. Ο Μ. Αλέξανδρος για να τους εκδικηθεί άλλαξε την πορεία του ποταμού που χύνεται στην λίμνη και τους έπνιξε.
Όποια θεωρία και αν ισχύει, καθώς φτάνουμε, μένω άφωνος με την εκπληκτική ομορφιά της λίμνης. Περιτριγυρισμένη από απόκρημνα βουνά μέσα σ’ ένα καταπράσινο τοπίο, η λίμνη προσφέρει μια ήρεμη και γαλήνια ατμόσφαιρα. Τα κρυστάλλινα τιρκουάζ νερά που αντανακλούν τα μαγευτικά βουνά δημιουργούν ένα υπέροχο θέαμα. Δεν είναι τυχαίο που ο πρόεδρος του Τατζικιστάν, Emomali Rahmon, έχει μια από τις ντάτσες του, εδώ στη λίμνη.
Κάνουμε μια πεζοπορία 30 λεπτών περίπου σ’ έναν καταρράκτη ύψους 38 μέτρων, βολτάρουμε γύρω από τη λίμνη και συνεχίζουμε, ακολουθώντας έναν ανηφορικό δρόμο, μέσα από ένα φαράγγι, για να φτάσουμε στο μικρό χωριό Sarytag, στο οποίο πρόκειται να διανυκτερεύσουμε σε Homestay.
Βγαίνω μια βόλτα στο χωριό με τον Dave μέχρι να έρθει η ώρα του φαγητού. Το Sarytag ήταν σχετικά άγνωστο στους ταξιδιώτες μέχρι που κάποιοι πεζοπόροι ανακάλυψαν τα εξαιρετικά και δύσβατα μονοπάτια στα βουνά Fann. Σήμερα χρησιμοποιείται ως βάση για τολμηρούς πεζοπόρους. Επιστρέφουμε για φαγητό, το οποίο μαγείρεψαν οι ιδιοκτήτες και είναι παραδοσιακό για να γνωρίσουμε όπως μας λέει ο οικοδεσπότης, την τοπική κουζίνα. Στην αρχή φέρνουν πράσινο τσάι και στην συνέχεια σούπα «naryn» από κρέας αλόγου με την προσθήκη ζυμαρικών, κρεμμυδιών και πιπεριών και στη συνέχεια τατζίκικο πιλάφι με κρέας αρνιού, «osh». Μια ευχάριστη βραδιά που κυλάει χαλαρά, με καλό φαγητό, συζητήσεις και πολύ τσάι.
Την επόμενη μέρα συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας ταξίδι με προορισμό την πρωτεύουσα του Τατζικιστάν, το Dushanbe που βρίσκεται 130 χλμ. από Iskanderkul. Διασχίζουμε ένα από τα ιστορικά και διάσημα ορεινά περάσματα της αρχαίας Σογδιανής, τον αυχένα Anzob μήκους 60 χλμ. στα 3.300 μ. Φτάνουμε στο Dushanbe το μεσημέρι. Κάνουμε check-in στο ξενοδοχείο που έχουμε επιλέξει να μείνουμε, αφήνουμε τα πράγματά μας στο δωμάτιο και πάμε να γνωρίσουμε την πόλη.
Το Τατζικιστάν υπήρξε, όπως και άλλες χώρες της Κεντρικής Ασίας, μέρος της Σοβιετικής Ένωσης από το 1917 έως το 1991. Το 1929 η πόλη μετονομάστηκε σε Σταλιναμπάντ. Περνάμε από την κεντρική λωφόρο – πρώην λεωφόρο Λένιν – που σκιάζεται από πανύψηλα πλατάνια. Μια βόλτα στη λεωφόρο Rudaki είναι μια βόλτα στην ιστορία του Dushanbe. Συνεχίζουμε στην πλατεία φιλίας (Dustin) με το γιγάντιο άγαλμα του εθνικού ήρωα Ismoil Somoni που βρίσκεται μπροστά από το κοινοβούλιο για να καταλήξουμε τελικά στο αρχαιολογικό μουσείο.
Οι Τατζίκοι είναι ένα έθνος με πλούσια ιστορία, η οποία είναι συνυφασμένη με τη διαμόρφωση και ανάπτυξη βουδιστικών, ζωροαστρικών, ελληνιστικών και ισλαμικών πολιτισμών. Επικεντρωνόμαστε στα ευρήματα της ελληνιστικής περιόδου που προέρχονται κυρίως από τον αρχαιολογικό χώρο Takht-I-Sangin (πόλη του ελληνο-βακτριανικού βασιλείου), με ναό αφιερωμένο στον Οξο ποταμό, στον οποίο βρίσκεται η αρχαία αυτή πόλη, στο νότιο Τατζικιστάν. Ένα πορτρέτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου που απεικονίζεται ως Ηρακλής του 3ου αιώνα π.Χ., ένα πιάτο που απεικονίζει σκηνές κυνηγιού, ο θεός Απόλλωνας σε νεαρή ηλικία είναι μερικά από τα ευρήματα που βλέπουμε. Επίσης εξαιρετικές είναι και οι τοιχογραφίες του 5ου και 7ου αιώνα μ.Χ. από τη μεσαιωνική πόλη του Penjikent που επισκεφθήκαμε την προηγούμενη μέρα. Φεύγουμε γοητευμένοι με τα εκθέματα του μουσείου και συνεχίζουμε για το φρούριο Hissar που βρίσκεται 30 χλμ. από το Dushanbe.
Το φρούριο Hissar που χτίστηκε πριν 2.500 χρόνια είναι ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά μνημεία του Τατζικιστάν. Λόγω της στρατηγικής του τοποθεσίας και αργότερα ως σημαντικός σταθμός του Δρόμου του Μεταξιού, το φρούριο Hissar γινόταν συχνά στόχος κατακτητών, από τους Μογγόλους μέχρι και τον Τζένγκις Χαν. Μεταξύ των κατακτητών ήταν και ο Μέγας Αλέξανδρος. Καθώς το φρούριο καταστράφηκε αμέτρητες φορές από τους εκάστοτε κατακτητές, ελάχιστα πράγματα έχουν απομείνει από το αρχαίο φρούριο. Η κύρια πύλη που είναι το πιο εντυπωσιακό μέρος και χρονολογείται από τον 16ο αιώνα, δέχτηκε πολλές ανακαινίσεις σε σημείο σήμερα να μην είναι σαφές κατά πόσο μοιάζει με την αρχική της δομή.
Μπροστά από το φρούριο βρίσκεται η πλατεία Registan που την περιβάλλουν δύο μέντρεσε (θρησκευτικά σχολεία), ένα τζαμί του 8ου μ.Χ. κι ένα καραβάν σεράι του 1.800 μ.Χ. Τα σαββατοκύριακα, το φρούριο και ιδιαίτερα η κεντρική πύλη, είναι ένα δημοφιλές μέρος για τους Τατζίκους για φωτογραφήσεις γάμου, αλλά και παιδιών που παίζουν με τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα στην πλατεία. Αργά το απόγευμα επιστρέφουμε στο Dushanbe. Την επόμενη μέρα ξεκινάμε ένα επταήμερο road trip 1.300 χλμ. στον αυτοκινητόδρομο του Pamir που συνδέει την πρωτεύουσα του Τατζικιστάν Dushanbe, με το Osh, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νότιου Κιργιστάν.
